İnşaatta kullanılan tuğlalar genellikle :

14.1 - Normal tuğla (Harman tuğlası)
14.2 - Özel boyutlarda yassı tuğla
14.3 - Delikli tuğla
14.4 - Asmolen döşeme tuğla bloklar
14.5 - Cephe tuğlası
14.6 - Ateş tuğlası
14.7 – Çimentolu veya alçılı perlitli bölme bloku ( TS 3682 )
14.8 – Alçılı perlitli delikli pano ( TS 3682 )

Adıyla bir çok sınıflara ayrılır.

Genel Nitelikler :

İlkel maddesi kil ve killi toprak olup, homojen kesif ve ince daneli olacaktır. İyi pişmiş düzenli kalıplanmış, kenar ve yüzleri düzgün olacak ve çatlak, yarık ve boşluklar olmayacaktır. İçersinde serbest kireç, manyezi daneleri bulunmayacak sülfat dösudla yapılacak olan tecrübesinde dağılmayacak ve basınç mukavemeti % 10 dan fazla eksilmeyecektir. Tuğla yanık olmayacak 1,5 m. yükseklikten sert bir yere bırakıldığında iki parçadan fazla parçaya ayrılmayacaktır. Üzerine vurulduğunda tannen bir ses çıkarılacaktır.

14.1 - Normal Tuğla : (TS. 704)

El ve makine ile imal edilen bu tuğlalar 19 x 9 x 5 cm. ebadında olacaktır. Su emme miktarı kuru tuğla ağırlığının % 20 den fazla olmayacaktır.

Çimento harcı ile birleştirilmiş iki yarı tuğladan meydana gelen on adet tecrübe küpünden yapılacak basınç deneyinin ortalaması 65 kg/cm² olacak ve her küpün basınç mukavemeti 50 kg/cm² den az olmayacaktır.

14.2 - Özel ebatta yassı tuğla normal tuğla gibi olup kalınlıkları 3 cm. den 5 cm. ye kadar muhtelif şekil ve ebatta yapılırlar. Genellikle kırmızı renktedir.

14.3 - Delikli Tuğla : (TS. 705)

Makine ile kalıplanır ve imal edilirler. Normal tuğla özelliğinde olmakla beraber, daha uzun süre ve daha iyi pişirilirler. Delikleri muntazam ve tamamiyle açık olacaktır, bir çok şekil ve ebatta olabileceği gibi, delikleri üç ayrı yönde de yapılır.

Kuru tuğla ağırlığının % 15'inden fazla su emmeyecektir. Normal olarak ebadı 19 x 9 x 5 cm. dir. Delikli tuğlalarda, deliklerin toplam alanı, delik açılan alanın yüzölçümünün en çok % 75, en az %14'ü olacaktır. Dış et kalınlığı 1,8 cm. den iç et kalınlığı da 0,8 cm. den az olmayacaktır.

İyi pişmiş delikli tuğlanın her üç istikametteki basınç direnci 50 Kg/m² den az olmayacaktır. Delikli tuğlanın taşıyıcı olarak kullanılabilmesi için mukavemet hesapları, şartnamelerindeki gerilme ve inşaat şartlarına göre tahkik edilmelidir.

Delikli ve boşluklu tuğlalar kullanıldıkları yere göre ayrı ayrı isim alırlar ve döşemede kullanılanlara (Asmolen döşeme tuğla blokları denir.)

14.4 - Asmolen döşeme tuğla bloklar: (TS. 407)

Özel kil karışımı makine ile öğütülür, ezilir, karıştırılır ve homojen bir hale getirilerek norm ölçülerine uygun bir şekilde kaplanarak pişirilir. Bir adedi en az 120 kg.'lık münferit bir yükü taşıyacaktır.

14.5 - Cephe tuğlası (Fabrika yapısı duvar tuğlası) (TS. 705)

Makine ile imal edilirler. Tamamiyle yoğun kesif, büyük bir basınç altında kaplanırlar.

Çok iyi pişmiş ve yüzleri çok düzgün olacaktır. Harca daha iyi bir şekilde yapışmaları için 19 x 9 yüzlerinin orta kısımları hafif bir şekilde çukur olacaktır. Basınç direnci 300 Kg/cm² den az olmayacak kuru olarak ağırlığının % 5 inden fazla su emmeyecektir. Yere 1.50 mt. den bırakıldığında kırılmayacak, üzerine vurulduğu zaman tanen bir ses verecektir.

14.6 - Ateş Tuğlası:

Ateş tuğlaları genellikle

14.6.a - Alüminli ateş tuğlası
14.6.b - Silika ateş tuğlası
14.6.c - İzolasyon ateş tuğlası
14.6.d - Asit ateş tuğlası
14.6.e - Klinker ateş tuğlası
14.6.f - Şamot ateş tuğlası
14.6.g - Kizelgur ateş tuğlası
14.6.h - Boru ateş tuğlası
14.6.ı - Kromit ateş tuğlası
14.6.k - Sömi silika ateş tuğlası

gibi isimler altında imâl edilmektedir. İnşaatta kullanılan ebadı 19 x 9 x 5 cm. dir. Fabrika yapısı duvar tuğlası olup, makine presleri veya elde şekillendirilen özel şekilli tuğladır. Çeşitli ebat ve şekilde olanları vardır. Özgül ağırlığı 1.7 den yüksek olmalıdır. 1000 ºC ile normal ısı arasında yapılacak hâraret sademe deneyine en az 15 defa dayanabilmelidir. Harcı özel olup fabrikası tarafından, (kaput bezinden ya da kâğıttan torbalar), ambalajlanır ve dağıtılır her bir torba 45 - 55 kg. arasında değişir. Ateş tuğlası kuru ot ile muhafaza edilmiş ahşap kafes sandık halinde ambalajlanır. Ateş mukavemeti direnci asgari 1300 ºC kg/cm² porozitesi % 28 - 30 olacaktır.

14.7. Çimentolu veya alçılı perlitli bölme bloku ( TS 3682 )

14.8. Alçılı perlitli delikli pano ( TS 3682 )

Tuğla Yapım Şartnamesi :

Tuğla inşaat derzleri üst, üste gelmeyecek şekilde şaşırtmalı olacak, muntazam ve düzgün bir yüzey teşkil edecektir. Sıralar yatay olmak üzere ya doğrudan doğruya kireç harcı, yahut kireç çimento karışımı veya çimento harcı ile örülecektir.

Tuğlanın oturacağı yere bir tabaka ince harç serilerek bunun üzerine tuğlalar toz ve topraktan temizlenmiş ve su ile ıslatılmış olarak konacak ve her tarafından harç dışarı fışkıracak surette tuğlaların üzerine vurularak iyice oturtulacaktır. Yerine konma esnasında kırılan veya yarılan tuğlalar yerine yenileri konacaktır.

Yük taşıyan duvarlar, her kat seviyesinde duvar genişliğince ve kalınlığı da en az 30 cm. olacak şekilde bir betonarme hatıl kuşatılacaktır. Hususi şartnamesinde bir açıklama yoksa; 1,5 ve 2 tuğla kalınlığındaki duvarlar kireç ve melez harcı ile, yarım tuğla duvarlar genellikle 300 kg. dozluk çimento harcı ile örülecektir. Yarım tuğla duvarlar 1,5 m. yüksekliğindeki şeritler halinde inkitalı olarak örülecektir. İnkita süresi 6 saatten az olamaz. Su içinde toprak içinde veya altında normal tuğla ile inşaat yapılamaz. Tuğla soba bacaları, bodrum katından başlayarak çatıya kadar ve çatıdan sonra en yüksek mahyaya yakın yerlerde mahya seviyesinden en az 50 cm. yukarıya çıkarılacaktır. Diğer yerlerde baca ile çatının kesiştiği baca deliklerinin içi yukarıdan aşağıya kadar çimento harcı ile gayet düz bir şekilde sıvanacaktır. İki baca deliği arası en az yarım tuğla kalınlığında olacak ve iki bacanın birleşmemesine dikkat edilecektir. Her baca için, soba deliği ve temizleme deliği bırakılacaktır. Tuğla duvarlarda kullanılan ahşap katran veya mazota batırılmış olması lâzımdır.

Özel boyutlarda yassı tuğlalar, daha ziyade kemer kubbe gibi özel önem taşıyan yerlerde kullanılır. Tezyinat için taş duvar arasında kullanılır. Delikli tuğlalar, yük taşınmayan kısımlarda dolgu vazifesi gören yerlerde, bir kısımda döşemelerde asmolen tuğlası namiyle kullanılır. Bu tuğlalar ses ve ısıya karşı bir nev'i izolasyon vazifesi de görürler. Harçlı inşaat -3 dereceden aşağı suhunetle yapılamaz veya hususi müsaade ile tedbir alınarak yapılır. Ateş tuğlası özellikle ateş veya asit ile temas eden sürtünmeye kartı olması istenen yerlerde kullanılır. Harcı özeldir. Derzleri 1 cm. den fazla olmamak üzere harç ile sıkıca doldurulur.

14.2 - Kiremit :

Yapıda kullanılacak kiremitler alaturka (TS. 562) ve marsilya tipi olmak üzere iki cinstir. Alaturka kiremit yarım kesik koni şeklinde 18 x 35 cm. boyutları olup marsilya tipi kiremidin bulunduğu yerlerde kullanılabilirler.

Marsilya tipi kiremit ise 23 x 41 cm. dir. Ortalama 2.7 Kg. ağırlığındadır. Kiremit iyi cins kil ve killi maddelerin homojen bir hale getirilip su ile yoğrulduktan sonra pres ile şekillendirilmesi ve kurutulup uygun bir sıcaklıkta pişirilmesiyle elde edilir.

Yapıda kullanılacak kiremitler muntazam iyi kalıplanmış, iyi pişmiş rengi yeknesak kırmızımtırak yüzeyi düzgün ve pürüzsüz her türlü çatlak, çapak ve delikten yoksun kesitli boşluksuz ve homojen olacaktır. Kiremidin bir ucundan el ile tutulup diğer ucuna bir demir parçası ile hafifçe vurulduğunda tannen bir ses verecektir.

Kiremidin :

a - Su emme : ağırlık olarak en çok % 10
b - Su geçirme : en az 150 dakika
c - Taşıyabilme direnci en az 120 Kg.
d - Son taşıyabilme direnci : en az 100 Kg. olacaktır.

Kiremidin döşenmesi :

Kiremitler döşenirken birbirine tam olarak intibak etmelidir. Parça kiremitler yerine göre muntazam kesilecek ve bunun dışında ek olarak küçük parçalar kullanılmayacaktır. Marsilya tipi kiremitler galvanizli tel ile birer sıra ara ile çatı veya kiremit altı tahtasına bağlanacaktır. Bir eğik yüzeyde kullanılacak kiremitler aynı fabrika mamulatı olacaktır. Saçak uçlarına gelen kiremitlerin altına bir ilave çıta konulmalıdır. Mahya kiremitleri takviyeli harçla altları tamamen doldurulacak yerlerine oturtulacak ve boşluk kalmayacak şekilde harçla doldurulacaktır.

Gerek kiremit ve gerekse mahyalarda döşenme esnasında kırılan, çatlayan veya ufak bir parçası eksik kiremitler yenileriyle değiştirilecektir.

14.3 - Beton Briket : (TS. 406)

Beton briketler, kum, çakıl veya tüf cüruf ve bims gibi malzemeler ile agrega çimento, su karışımının özel kalıplara dökülmek ve dövme, prese veya vibre edilmek suretiyle elde edilen inşaat malzemesidir. Duvarda kullanılanlarla, duvar briketi ve döşemede dolgu olarak kullanılanlara da döşeme briketi adı verilir.

Briket imal edilecek betonun birim hacim ağırlığı duvar briketlerinde 1600 kg/m³ ve döşeme briketlerinde ise 1400 kg/m³ den fazla olmamalıdır.

Duvar briketleri, ancak yük taşımayan yerlerde ve bacalarda kullanılır. Genellikle ebatlar 11x6x23, 10x20x40, 20x20x40, 30x20x40 olmak üzere içi dolu veya delikli olarak dikdörtgen prizma biçiminde olacaktır.

Yan kısımlarda harç yuvaları bulunacak ve her üç boyuttaki ebat toleransı +3 mm. den ve koniklik veya meyilde 2 mm. den fazla olmayacaktır.

Delikli beton blok ve brikette ve tuğlalarla da delikten maksat, bunların imalinde, özelliğinde, özel kalıplar kullanılmak sureti ile, iç kısımlarında vücuda getirilen yekpare ve mütemadi boşluklardır, özel kalıp kullanmadan karışım şekli, malzemenin cinsi, granülometrisi ve özel katkı malzemesi ile kendiliğinden, bütün bünye içinde, gelişigüzel meydana gelen boşlukları havi ve briketlere, (boşluklu) tabir edilir. Genellikle iki delik ihtiva eden delikli briketlerde delikler aynı kesitte ve et kalınlıkları aynı ebatta olacaktır. Merkeze nazaran münferit delikler 15x15 mm. den daha büyük olmamak üzere, delikler toplam hacmi her bir briket tüm hacminin % 50 den daha fazla olmayacak ve briketlerin beş yüzü kapalı sadece biri açık olacaktır, delikler arası ile briketlerin harici satıhları arasında bulunan dolu kısımları kalınlıkları 3 cm. den aşağı olmayacaktır. Muhtelif dozajda yapılan duvar briketlerin en az tazyik dirençleri aşağıda gösterilmiştir.

Dozaj Kg/cm3   Çimento	Brüt Yüzeye Göre Basınç Direnci	Net Yüzeye Göre Basınç Direnci
250	20 kg/cm2	35 kg/cm2
300	40 kg/cm2	70 kg/cm2

Döşeme briketlerinde ise, delik ekseni doğrultusunda yapılan net yüzeye göre basınç direnç değeri 15 kg/cm² den az olmayacaktık. Su emme veznen % 20 den fazla olmayacaktır. Don tesirine maruz briketlerde don sonu basınç direncinde % 25 den fazla bir düşüş olmayacaktır. Normal döşeme briketlerinde, boşlukları bütün briket boyunca devam etmesine mukabil döşemelerin kenarlarında bir tarafı, kapalı uç briketleri kullanılmalıdır. Briketler kenarları keskin ve muntazam ve istenilen ebatta bünyesi mütecanis yüzleri düzgün olacak, kırık ve çatlaklardan salim bulunacaktır, muntazam olmayan, çatlamış, parça kopmuş eksik briketler kullanılmayacaktır. İmâl edilen briketler, hava tesirlerine karşı korunacak ve 15 gün geçmeden kullanılmayacaktır.

14.4 - Beton Blok :

Beton bloklar, sert sağlam, ince çakıllı agrega ile aynen beton briketler gibi genellikle 10x20x40, 20x20x40, 30x20x40, cm. boyutlarında çelik kalıplı özel makineler ile vibrasyonlu ve deliksiz olarak imâl edilmiş olacaktır.

Blok imal edilecek betonun birim hacim ağırlığı 1600 Kg/m³ den az ve çimento dozu 200 Kg. dan aşağı olmayacaktır. Blokların basınç dirençleri :

az olmayacak ve don sonu basınç direncinden fazla bir düşüş olmayacaktır. Sodyum sülfatla yapılan don deneyinde dağılmayacak su emme miktarı veznen % 15 orantısından fazla olmayacaktır. Şekli kusur, noksan, boyut ve toleransı ve diğer hususlar aynen beton briketlerde olduğu gibi olacaktır.

14.5 - Beton Büz Yapılması :

Büz yapımında kullanılacak malzeme beton harcı kendi şartnamelerinde belirtildiği gibi olacaktır. Yol gabarisi altındakiler hariç diğer bütün işlere ait mecra ve drenaj işlerinde kullanılan beton büzler çap ve cidar kalınlıklarına göre aşağıda gösterilmiştir. Kullanılış yerine göre lüzumu halinde cidar kalınlığı arttırılır.

Cidar Kal. (Cm)	2,50	3,00	3,50	4,00	4,50	5,00	5,50	6,50	7,50	9,50
İç Çap (cm)	10	15	20	25	30	35	40	50	60	80
Boyu (cm)	50	50	100	100	100	100	100	100	100	100

Büz yapımında kullanılan agreganın ebadı büz cidar kalınlığının 1/4 ünden ve 20 m/m den fazla olamaz. 400 dozlu betonda imal edilen demirsiz büzlerin mukavemeti aşağıda verilen miktardan az olmayacaktır. Ancak büz imalinde traslı çimento kullanıldığında 500 Kg/m³ dozlu olacaktır.

İç Çapı	10 – 30 cm için	2800 kg/m
İç Çapı	35 – 50 cm için	3200 kg/m
İç Çapı	60 cm için	3500 kg/m
İç Çapı	80 cm için	4000 kg/m

Büzlerin gerek iç gerekse dış kalıpları son derece muntazam şekil değiştirmeyecek sağlam ve sızdırmaz olacaktır. Beton harcı kalıbına, 15 cm. yi geçmeyen tabakalar halinde dökülecek vibratörle veya idarenin müsaadesiyle uçları yassıtılmış şişlerle iyice sıkıştırılacaktır. Yol gövdesi altında kullanılacak büzler mutlaka vibratörle sıkıştırılacaktır. İmal edilmiş büzler bir hafta müddetle gölgede sulanacaktır. Büzlerin iç ve dış yüzleri tamamen mücella ve ağızlarının teşkil ettiği düzlemler büz mihverine dik olacaktır.

Çatlak yüzlü ve köşeleri kırılmış büzler kullanılmayacaktır. Büzlerin iç çapları iç çapı 90 cm. ye kadar olan yüzlerde çapın % 1'i kadar, iç çapı 90 cm. den büyük olan büzlerde % 0.75'e kadar eksik veya fazla olabilir. Büzün herhangi bir noktasında cidar kalınlığı kabul edilen cidar kalınlığından % 5'e kadar eksik veya fazla olabilir. Kuru büz ağırlığının % 8'inden fazla su emmeyecektir. Büz döküldükten sonra 21 gün geçmeden yerinden kaldırılmayacaktır.

Beton Büz Döşenmesi :

Hendeklerin açılması ve tabanın teşkili projesine uygun olacaktır. Projelerde kazı tafsilatı gösterilmişse hendek buna göre, aksi takdirde (Büz dış çapı +40 cm) genişlikte açılacaktır. Büzlerin taşınmasında vasıtalara yüklenip boşaltılmasında, hendeklere indirilmesinde gerekli itina gösterilecektir. Büz bir hat boyunda döşenmemiş, döşendikten sonra çökerek muntazam olmayan bir hal almış veya arızaya uğramış ise, büzler düzeltilecek veya yenileri ile değiştirilecektir.

Büz eklerinde bilezik 10-30 cm. iç çapına kadar olanlarda 3x15 cm² ve 35-80 cm. iç çapına kadar olanlarda 4x15 cm² kesitinde yapılacaktır. Büzler, sağlam ve mütecanis bir temele her tarafı oturacak şekilde yerleştirilecektir. Özel tipte ve özel malzeme ile imâl edilen büz, beton boru gibi imalât bu şartnamenin dışında mütalâa edilmiştir. f 80 den büyük büzler behemehal demir teçhizatlı ve tiplerine uygun olarak yapılacaktır.

Beton büzde drenaj yapılması yapılacak drenaj sistemi, ait olduğu inşaat ve ameliyenin bünyesine ve zemin şartlarına en uygun ve kendisinden beklenilen faydayı en iyi ve kusursuz şekilde yapacak durum ve kabiliyette olmalıdır. Drenajda kullanılacak büzlerde her türlü çatlak noksan ve kusur olmayacaktır. Büzler yerlerine konulurken, drenaj profil plân ve projesine uygun şekilde ve itina ile döşenecektir. Büzler yerlerine dikkatle yerleştirilecek ve içlerine taş toprak parçalarının girmemesi sağlanacaktır.

Drenaj büzlerinin kenar ve üstlerinin agrega ile doldurulmalarında alttan başlayarak iri malzeme doldurulacak ve yukarıya doğru çıkarıldıkça ufak daneli malzeme kullanılacaktır. Drenaj büzlerinin; yan dolgu malzemesinin genişliği her iki tarafta 20'şer cm.den üst kısımlarda ise 30 cm. den az olmayacaktır. Büzlere zarar vermemek için dolgu itina ile ve tabaka tabaka yapılacaktır. Drenaj hendeği tabanın en az 5 cm. olmak, üzere, kum, çakıl ve icabında zemin cinsine göre beton yatak yapılacaktır. Projesinde aksi mevcut olmadıkça drenaj büzlerinin açık aralıkları 1-2 cm. arasında olacaktır. Drenaj işlerinde lüzum halinde delikli büz de kullanılabilecektir.